Ҳадиси 2
«Уммат ҳеч гоҳ аз имомӣ ҳидоят кунанда холи намемонад»
رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى التِّرْمِذِيُّ [ت279هـ] فِي «سُنَنِهِ»[1]، قَالَ: حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ أَبِي قِلَابَةَ، عَنْ أَبِي أَسْمَاءَ الرَّحَبِيِّ، عَنْ ثَوْبَانَ، قَالَ:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي الْأَئِمَّةَ الْمُضِلِّينَ»، وَقَالَ: «لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي عَلَى الْحَقِّ ظَاهِرِينَ لَا يَضُرُّهُمْ مَنْ يَخْذُلُهُمْ حَتَّى يَأْتِيَ أَمْرُ اللَّهِ».
Тарҷума:
Муҳаммад ибни Исоӣ Тирмизӣ [д.279қ] дар сунани худ ривоят карда, (ба ин сурат ки) гуфтааст: Қутайба ибни Саъид моро ҳадис кард, гуфт: Ҳаммод ибни Зайд моро ҳадис кард, аз Айюб, аз Абу Қилоб, аз Абу Асмоъи Раҳабӣ, аз Савбон ки гуфт:
Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармуд: «Ман бар умматам аз имомони гумроҳкунанда метарсам» Ва фармуд: «Ҳамвора шуморе аз умматам бар ҳақ устувор хоҳанд буд ва касе ки ононро ёри намекунад ба онон зиёне намерасонад, то он гоҳ ки кори Худованд фаро расад».
Шоҳиди 1
وَرَوَى أَسْلَمُ بْنُ سَهْلٍ الرَّزَّازُ [ت292هـ] فِي «تَارِيخِ وَاسِطَ»[2]، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَاهَانَ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبِي، قَالَ: حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ خَالِدٍ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَبِي قِلَابَةَ، عَنْ أَبِي أَسْمَاءَ، عَنْ ثَوْبَانَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ أَكْثَرُ مَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِيَ الْأَئِمَّةَ الْمُضِلِّينَ، وَلَنْ تَزَالَ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي عَلَى الْحَقِّ، لَنْ يَضُرَّهُمْ مَنْ خَالَفَهُمْ، حَتَّى يَأْتِيَ أَمْرُ اللَّهِ تَعَالَى».
Тарҷума:
Ҳамчунин, Аслам ибни Саҳли Раззоз [д.292қ] дар «Торихи Восит» ривоят карда, гуфтааст: Муҳаммад ибни Моҳон моро ҳадис кард, гуфт: Падарам манро хабар дод, гуфт: Сулаймон ибни Холид моро ҳадис кард, аз Қатода, аз Абу Қилоб, аз Абу Асмоъ, аз Савбон ки гуфт: Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармуд: Бар умматам беш аз ҳар чиз аз имомони гумроҳкунанда метарсам ва шуморе аз умматам ҳамвора бар ҳақ хоҳанд буд ва касе ки бо онон мухолифат кунад ба онон зиёне нахоҳад расонд, то он гоҳ ки кори Худованди баландмартаба фаро расад.
Мулоҳиза
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: هَذَا حَدِيثٌ مُتَوَاتِرٌ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، فَقَدْ رَوَاهُ عَنْهُ عِشْرُونَ رَجُلًا، وَهُمْ ثَوْبَانُ، وَجَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ، وَسَعْدُ بْنُ أَبِي وَقَّاصٍ، وَعُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ، وَعُقْبَةُ بْنُ عَامِرٍ، وَأَنَسُ بْنُ مَالِكٍ، وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ، وَجَابِرُ بْنُ سَمُرَةَ، وَزَيْدُ بْنُ أَرْقَمَ، وَالْمُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةٍ، وَالنُّعْمَانُ بْنُ بَشِيرٍ، وَأَبُو هُرَيْرَةَ، وَأَبُو أُمَامَةَ، وَأَبُو الدَّرْدَاءِ، وَمُعَاوِيَةُ، وَقُرَّةُ بْنُ إِيَاسٍ الْمُزَنِيُّ، وَشُرَحْبِيلُ بْنُ السِّمْطِ الْكِنْدِيُّ، وَكَعْبُ بْنُ مُرَّةَ الْبَهْزِيُّ، وَسَلَمَةُ بْنُ نُفَيْلٍ الْحَضْرَمِيُّ، وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَفْقَهُونَ أَنَّ الطَّائِفَةَ الَّتِي لَا تَزَالُ عَلَى الْحَقِّ هُمْ أَهْلُ الشَّامِ، وَأَدْخَلَ ذَلِكَ بَعْضُهُمْ فِي الْحَدِيثِ، وَلَا أَدْرِي مَتَى كَانَ أَهْلُ الشَّامِ عَلَى الْحَقِّ؟! أَحِينَ خَرَجُوا عَلَى عَلِيٍّ وَفَتَنُوا أَصْحَابَهُ، أَوْ حِينَ قَتَلُوا حُسَيْنًا وَطَافُوا بِرَأْسِهِ فِي الْبِلَادِ، أَوْ حِينَ أَغَارُوا عَلَى الْمَدِينَةِ وَسَفَكُوا دِمَاءَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ؟! كَلَّا، بَلْ لَمْ يَزَالُوا عَلَى الْبَاطِلِ مُنْذُ كَانُوا، وَسَيَكُونُونَ أَعْوَانَ السُّفْيَانِيِّ فِي آخِرِ الزَّمَانِ، وَكُلُّ حَدِيثٍ فِي فَضْلِهِمْ مَوْضُوعٌ لَا أَصْلَ لَهُ، وَإِنَّمَا وَضَعَهُ شِيعَةُ بَنِي أُمَيَّةَ عَلَى عَهْدِ مُعَاوِيَةَ وَمَرْوَانَ وَآلِهِمَا؛ لِأَنَّهُ كَذِبٌ، وَمَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ لِيَقُولَ كَذِبًا، وَقَالَ رِجَالٌ مِنْ أَهْلِ الْحَدِيثِ أَنَّ الطَّائِفَةَ الَّتِي لَا تَزَالُ عَلَى الْحَقِّ هُمْ أَهْلُ الْحَدِيثِ، ﴿كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ﴾[3]، وَقِيلَ أَنَّهُمْ أَهْلُ الْغَرْبِ لِمَا رَوَاهُ سَعْدُ بْنُ أَبِي وَقَّاصٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: «لَا يَزَالُ أَهْلُ الْغَرْبِ ظَاهِرِينَ عَلَى الْحَقِّ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ»[4]، وَلَعَلَّهُ تَصْحِيفٌ؛ فَقَدْ جَاءَ فِي بَعْضِ النُّسَخِ: «لَا تَزَالُ الْعَرَبُ ظَاهِرِينَ عَلَى الْحَقِّ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ»[5] يَعْنِي طَائِفَةً مِنَ الْعَرَبِ، وَقِيلَ أَنَّ الْمُرَادَ بِالْغَرْبِ الدَّلْوُ الْعَظِيمَةُ تُتَّخَذُ مِنْ جِلْدِ ثَوْرٍ وَهِيَ مِنْ أَثَاثِ الْعَرَبِ، وَقِيلَ أَنَّ الْمُرَادَ بِهِ أَهْلُ الشِّدَّةِ وَالْبَأْسِ وَغَرْبُ كُلِّ شَيْءٍ حَدُّهُ، وَالصَّوَابُ أَنَّ الطَّائِفَةَ الَّتِي لَا تَزَالُ عَلَى الْحَقِّ هُمْ أَئِمَّةُ الْهُدَى. أَلَمْ تَرَ أَنَّهُ ذَكَرَهُمْ بَعْدَ التَّخْوِيفِ مِنَ الْأَئِمَّةِ الْمُضِلِّينَ؟ وَفِي هَذَا دَلَالَةٌ عَلَى أَنَّ الْأُمَّةَ لَا تَخْلُو مِنْ إِمَامِ هُدًى حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ.
Тарҷума:
Мансур ҳафизаҳуллоҳ таъоло фармуд: Ин ҳадисӣ мутавотир аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам аст; Чароки онро бист тан аз ӯ ривоят кардаанд ва онон Савбон, Ҷобир ибни Абдуллоҳ, Имрон ибни Ҳусейн, Саъд ибни Абӣ Ваққос, Умар ибни Хаттоб, Анас ибни Молик, Абдуллоҳ ибни Умар, Ҷобир ибни Самура, Зайд ибни Арқам, Муғийра ибни Шӯъба, Нӯъмон ибни Башир, Абу Ҳурайра, Абу Умома, Абу Дардод, Муъовия, Қурра ибни Иёси Музанӣ, Шураҳбил ибни Симти Киндӣ, Каъб ибни Мурраҳи Баҳзӣ ва Салама ибни Нуфайли Ҳазрамӣ ҳастанд ва касоне ки намефаҳмиданд гуфтаанд: Мурод аз шуморе ки ҳамвора бар ҳақ хоҳанд буд, аҳли Шом ҳастанд ва бархӣ аз онон инро дар ҳадис низ дохил кардаанд ва ман намедонам ки аҳли Шом кай бар ҳақ будаанд?! Оё замоне ки бар Алӣ хуруҷ карданд ва ёронашро ба фитна андохтанд, ё замоне ки Ҳусейнро куштанд ва сарашро дар шаҳрҳо гардонданд, ё замоне ки ба Мадина ҳуҷум оварданд ва муҳоҷирин ва ансорро аз лаби теғ гузаронданд[6]?! Чунин нест, балки онон то будаанд бар ботил будаанд ва дар охирауззамон низ ёрони сӯфиёнӣ хоҳанд буд ва ҳар ҳадисе дар фазилати онон сохтагӣ аст ва асле надорад ва пайравони бани Уммая дар замони Муъовия ва Марвон ва хонадонашон онро сохтаанд; Чароки он дурӯғ аст ва Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам дурӯғ намегӯяд ва касоне аз аҳли ҳадис гуфтааанд: Мурод аз шуморе ки ҳамвора бар ҳақ хоҳанд буд, аҳли ҳадис ҳастанд, «Ҳар гурӯҳе ба чизе ки дорад, дилхуш аст» ва гуфта шудааст ки мурод аз онон, аҳли ғарб ҳастанд; Ба далили ривояти Саъд ибни Абӣ Ваққос аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ки дар он омадааст: «Аҳли ғарб ҳамвора бар ҳақ устувор хоҳанд буд то он гоҳ ки қиёмат фаро расад» ва шояд он тасҳиф бошад; Чароки дар бархӣ нусхаҳо омадааст: «Араб ҳамвора бар ҳақ устувор хоҳанд буд то он гоҳ ки қиёмат фаро расад» яъне шуморе аз Араб ва гуфта шуда: Мурод аз ғарб давли бузурге аст ки аз пӯсти гов сохта мешавад ва он аз асос Араби аст ва гуфта шуда: Мурод аз он, аҳли муқовимат ва ҷанг ҳастанд ва ғарби ҳар чиз, лабаи тези он аст ва дуруст ин аст ки шуморе ки ҳамвора бар ҳақ хоҳанд буд, имомони ҳидоят ҳастанд. Оё намебинӣ ки ононро пас аз бим додан аз имомони гумроҳкунанд зикр фармудааст? Ва ин бар он далолат дорад ки уммат ҳеч гоҳ аз имомӣ ҳидояткунанда холӣ нахоҳад буд, то он гоҳ ки қиёмат фаро расад.