حدیث ۱۶
زمین هیچ گاه از حجّت خالی نمیماند.
رَوَى أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ [ت۲۷۴ه] فِي «الْمَحَاسِنِ»[۱]، عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي خَلَفٍ، عَنْ [الْحَسَنِ بْنِ] زِيَادٍ الْعَطَّارِ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ -يَعْنِي جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ- عَلَيْهِ السَّلَامُ يَقُولُ:
«إِنَّ الْأَرْضَ لَا تَكُونُ إِلَّا وَفِيهَا حُجَّةٌ، إِنَّهُ لَا يُصْلِحُ النَّاسَ إِلَّا ذَلِكَ، وَلَا يُصْلِحُ الْأَرْضَ إِلَّا ذَلِكَ».
ترجمه:
احمد بن محمّد بن خالد [د.۲۷۴ق] در کتاب «المحاسن»، از یعقوب بن یزید، از محمّد بن ابی عُمیر، از سعد بن ابی خلف، از [حسن بن] زیاد عطار روایت کرده است که گفت: شنیدم ابو عبد الله -یعنی جعفر بن محمّد صادق- علیه السلام میفرماید:
«زمین نخواهد بود مگر اینکه در آن حجّتی باشد. مردم را جز این اصلاح نمیکند و زمین را جز این اصلاح نمیکند».
شاهد
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ [ت۲۹۰ه] فِي «بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ»[۲]، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، عَنْ صَفْوَانَ، عَنْ ذَرِيحٍ الْمُحَارِبِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: «الْأَرْضُ لَا تَكُونُ إِلَّا وَفِيهَا عَالِمٌ، لَا يُصْلِحُ النَّاسَ إِلَّا ذَاكَ».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن حسن صفّار [د.۲۹۰ق] در کتاب «بصائر الدرجات» روایت کرده، گفته است: محمّد بن عیسی ما را حدیث کرد، از صفوان، از ذریح محاربی، از ابو عبد الله (جعفر بن محمّد صادق) علیه السلام که فرمود: زمین نخواهد بود مگر اینکه در آن عالمی باشد. مردم را جز این اصلاح نمیکند.
ملاحظه
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ مِنْ ثِقَاتِ الشِّيعَةِ وَإِنَّمَا لَا أَعْتَمِدُ عَلَى كِتَابِهِ «بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ» لِأَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ أَعْرَضَ عَنْ رِوَايَتِهِ وَهُوَ كِتَابٌ مَعْرُوفٌ عِنْدَهُمْ فِيهِ مَا يُعْرَفُ وَيُنْكَرُ.
ترجمه:
منصور حفظه الله تعالی فرمود: محمّد بن حسن صفّار از ثقات شیعه است و من از این رو به کتاب او «بصائر الدرجات» اعتماد نمیکنم که محمّد بن حسن بن ولید از روایت آن خودداری کرده و آن کتابی معروف نزد آنان است که در آن چیزهایی شناخته شده و چیزهایی ناشناخته است (یعنی مضمون برخی روایاتش قابل قبول و مضمون برخی دیگر غیر قابل قبول است).