حدیث ۲۹
«اگر زمین بدون امام بماند، حتماً فرو می‌رود»
رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ [ت۳۸۱ه] فِي «عِلَلِ الشَّرَائِعِ»[۱]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ، قَالَ: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ وَالْهَيْثَمُ بْنُ أَبِي مَسْرُوقٍ النَّهْدِيُّ، عَنْ أَبِي دَاوُدَ سُلَيْمَانَ بْنِ سُفْيَانَ الْمُسْتَرِقِّ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَّالِ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ -يَعْنِي عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا- قَالَ:
قُلْتُ: تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ فَإِنَّا نُرَوَّى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ -يَعْنِي جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ- عَلَيْهِ السَّلَامُ أَنَّهُ قَالَ: «لَا تَبْقَى إِلَّا أَنْ يَسْخَطَ اللَّهُ عَلَى الْعِبَادِ»، فَقَالَ: «لَا، لَا تَبْقَى، لَوْ بَقِيَتْ إِذًا لَسَاخَتْ» -وَفِي رِوَايَةٍ أُخْرَى[۲]، قَالَ:- «مَعَاذَ اللَّهِ، لَا تَبْقَى سَاعَةً، إِذًا لَسَاخَتْ».
ترجمه:
محمّد بن علی بن بابویه [د.۳۸۱ق] در کتاب «علل الشرائع» روایت کرده، (به این صورت که) گفته است: پدرم رحمه الله ما را حدیث کرد، گفت: سعد بن عبد الله ما را حدیث کرد، گفت: محمّد بن حسین بن ابی الخطاب و هیثم بن ابی مسروق نهدی ما را حدیث کردند، از ابو داود سلیمان بن سفیان مُسترق، از احمد بن عمر حلّال که گفت:
به ابو الحسن -یعنی علی بن موسی الرّضا- گفتم: آیا زمین بدون امام می‌ماند؟ چون برای ما از ابو عبد الله -یعنی جعفر بن محمّد صادق- علیه السلام روایت می‌شود که فرمود: «نمی‌ماند، مگر اینکه خداوند بر بندگان خشم گیرد»، فرمود: «نه، نمی‌ماند، اگر بماند آن گاه حتماً فرو می‌رود» -و در روایتی دیگر فرمود:- «پناه بر خدا، یک ساعت نمی‌ماند، در آن صورت حتماً فرو می‌رود».
شاهد ۱
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ [ت۲۹۰ه] فِي «بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ»[۳]، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سُلَيْمَانَ -وَفِي «عِلَلِ الشَّرَائِعِ»[۴] وَ«عُيُونِ أَخْبَارِ الرِّضَا»[۵]: عَبَّادُ بْنُ سُلَيْمَانَ- عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ -فَذَكَرَ مِثْلَهُ.
ترجمه:
همچنین، محمّد بن حسن صفّار [د.۲۹۰ق] در کتاب «بصائر الدرجات» روایت کرده، گفته است: محمّد بن سلیمان -در کتاب «علل الشرائع» و «عیون أخبار الرضا» عباد بن سلیمان آمده است- ما را حدیث کرد، از سعد بن سعد، از احمد بن عمر، از ابو الحسن رضا علیه السلام که فرمود -پس مانند این حدیث را روایت کرده است.
شاهد ۲
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ [ت۳۲۹ه] فِي «الْكَافِي»[۶]، قَالَ: حَدَّثَنِي الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْوَشَّاءِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: هَلْ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: «لَا»، قُلْتُ: إِنَّا نُرَوَّى أَنَّهَا لَا تَبْقَى إِلَّا أَنْ يَسْخَطَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَى الْعِبَادِ، قَالَ: «لَا تَبْقَى، إِذًا لَسَاخَتْ».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن یعقوب کلینی [د.۳۲۹ق] در کتاب «الکافي» روایت کرده، گفته است: حسین بن محمّد من را حدیث کرد، از معلّی بن محمّد، از وشّاء که گفت: از ابو الحسن رضا علیه السلام پرسیدم: آیا زمین بدون امام می‌ماند؟ فرمود: نه، گفتم: برای ما روایت می‌شود که نمی‌ماند مگر اینکه خداوند بر بندگان خشم گیرد، فرمود: نمی‌ماند، در آن صورت حتماً فرو می‌رود.
شاهد ۳
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ [ت۳۲۹ه] فِي «الْكَافِي»[۷]، قَالَ: حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ: أَتَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: «لَا»، قُلْتُ: فَإِنَّا نُرَوَّى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ أَنَّهَا لَا تَبْقَى بِغَيْرِ إِمَامٍ إِلَّا أَنْ يَسْخَطَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ أَوْ عَلَى الْعِبَادِ، فَقَالَ: «لَا، لَا تَبْقَى، إِذًا لَسَاخَتْ».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن یعقوب کلینی [د.۳۲۹ق] در کتاب «الکافي» روایت کرده، گفته است: علی بن ابراهیم من را حدیث کرد، از محمّد بن عیسی، از محمّد بن فُضیل که گفت: به ابو الحسن رضا علیه السلام گفتم: آیا زمین بدون امام می‌ماند؟ فرمود: نه، گفتم: چون برای ما از ابو عبد الله (جعفر بن محمّد صادق) علیه السلام روایت می‌شود که نمی‌ماند مگر اینکه خداوند بر اهل زمین یا بر بندگان خشم گیرد، فرمود: نمی‌ماند، در آن صورت حتماً فرو می‌رود.
شاهد ۴
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ [ت۲۹۰ه] فِي «بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ»[۸]، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ إِسْمَاعِيلَ، عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْهَيْثَمِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ، عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ: قُلْتُ لَهُ: يَكُونُ الْأَرْضُ بِلَا إِمَامٍ فِيهَا؟ قَالَ: «لَا، إِذًا سَاخَتْ بِأَهْلِهَا».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن حسن صفّار [د.۲۹۰ق] در کتاب «بصائر الدرجات» روایت کرده، گفته است: محمّد بن علی بن اسماعیل ما را حدیث کرد، از عبّاس بن معروف، از علی بن مهزیار، از محمّد بن هیثم، از محمّد بن فُضیل که گفت: به ابو الحسن رضا علیه السلام گفتم: آیا زمین بدون امامی در آن باقی می‌ماند؟ فرمود: نه، در آن صورت اهلش را فرو می‌برد.
شاهد ۵
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ [ت۳۸۱ه] فِي «كَمَالِ الدِّينِ وَتَمَامِ النِّعْمَةِ»[۹]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي وَمُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَا: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ فَقُلْتُ: أَتَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ حُجَّةٍ؟ فَقَالَ: «لَوْ خَلَتْ مِنْ حُجَّةٍ طَرْفَةَ عَيْنٍ لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن علی بن بابویه [د.۳۸۱ق] در کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» روایت کرده، گفته است: پدرم و محمّد بن حسن رضي الله عنهما ما را حدیث کردند، گفتند: عبد الله بن جعفر حمیری ما را حدیث کرد، از احمد بن هلال، از سعید بن جناح، از سلیمان جعفری که گفت: از ابو الحسن رضا علیه السلام پرسیدم: آیا زمین از حجّت خالی می‌ماند؟ فرمود: اگر پلک بر هم زدنی از حجّت خالی بماند، حتماً اهل خود را فرو می‌برد.
شاهد ۶
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ [ت۳۸۱ه] فِي «كَمَالِ الدِّينِ وَتَمَامِ النِّعْمَةِ»[۱۰]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي وَمُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَا: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ، عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ: أَتَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: «لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ سَاعَةً لَسَاخَتْ».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن علی بن بابویه [د.۳۸۱ق] در کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» روایت کرده، گفته است: پدرم و محمّد بن حسن رضي الله عنهما ما را حدیث کردند، گفتند: سعد بن عبد الله ما را حدیث کرد، گفت: محمّد بن عیسی بن عبید و محمّد بن حسین بن ابی الخطاب ما را حدیث کردند، از محمّد بن فُضیل، از ابو حمزه‌ی ثمالی که گفت: به ابو عبد الله (جعفر بن محمّد صادق) علیه السلام گفتم: آیا زمین بدون امام می‌ماند؟ فرمود: اگر زمین یک ساعت بدون امام بماند، حتماً فرو می‌رود.
شاهد ۷
وَرَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ [ت۳۸۱ه] فِي «كَمَالِ الدِّينِ وَتَمَامِ النِّعْمَةِ»[۱۱]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي وَمُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَا: حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ زَكَرِيَّا بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُؤْمِنِ، عَنْ أَبِي هُرَاسَةٍ، عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ -يَعْنِي مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ الْبَاقِرَ- عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: «لَوْ أَنَّ الْإِمَامَ رُفِعَ مِنَ الْأَرْضِ سَاعَةً لَمَاجَتْ بِأَهْلِهَا كَمَا يَمُوجُ الْبَحْرُ بِأَهْلِهِ».
ترجمه:
همچنین، محمّد بن علی بن بابویه [د.۳۸۱ق] در کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» روایت کرده، گفته است: پدرم و محمّد بن حسن رضي الله عنهما ما را حدیث کردند، گفتند: سعد بن عبد الله ما را حدیث کرد، گفت: محمّد بن عیسی بن عبید ما را حدیث کرد، از ابو عبد الله زکریا بن محمّد مؤمن، از ابو هُراسة، از ابو جعفر -یعنی محمّد بن علی باقر- علیه السلام که فرمود: اگر امام یک ساعت از زمین برداشته شود، حتماً اهل خود را به تلاطم می‌آورد، همان طور که دریا اهل خود را به تلاطم می‌آورد.
