آری، در صورتی که پیشینیان، به اقتضای نزدیک‌تر بودنشان به مبدأ شرع، لزوماً از شرع آگاه‌تر بوده باشند، پیروی از آنان به امید نزدیک‌تر شدن به پیروی از شرع، خالی از وجه نیست، ولی این حالت، قطعی به نظر نمی‌رسد؛ چراکه نزدیک‌تر بودن آنان به مبدأ شرع، مستلزم آگاه‌تر بودن آنان از شرع نیست، بلکه شاید از جهتی، مستلزم خلاف آن باشد؛ زیرا عادتاً شناخت چیزی که نو حادث شده، از شناخت چیزی که سابقاً به وجود آمده، دشوارتر است، با توجّه به اینکه طبیعتاً مجال کمتری برای شناخت آن وجود داشته و زمان کمتری برای شناخت آن صرف شده و تجربه‌ی کمتری درباره‌ی آن به دست آمده و شمار کمتری بر آن اطّلاع یافته و این مقتضی شناخت کمتری از آن است، تا جایی که بسیاری از چیزهای جدید، در بدو حدوث خود شناخته نمی‌شوند و تنها با گذار زمان، شناخت آن‌ها سهولت و گسترش می‌یابد و از این رو، همواره در همه‌ی موضوعاتی که منحصر به زمان خاصّی نیستند، علم آیندگان از علم گذشتگان بیشتر بوده و این واقعیّتی محسوس و مجرّب است؛ خصوصاً با توجّه به اینکه علم آیندگان، آمیزه‌ای از علم خودشان و علم گذشتگان است و این ظرفیّت علمی بیشتری برای آنان شمرده می‌شود؛ چراکه آنان از تجارب گذشتگان آگاهی می‌یابند و آن را بر تجارب خود می‌افزایند و تجارب بیشتری برای آیندگان پدید می‌آورند. به نظر می‌رسد قاعده در شناخت چیزهایی که محدودیت زمانی ندارند، همین است و تبعاً شناخت شرع از این قاعده مستثنا نیست؛ چراکه شرع، حادثه‌ای تاریخی و متعلّق به گذشته شمرده نمی‌شود، بلکه حقیقتی جاری در امتداد ابدیّت است؛ جز آنکه طبیعتاً علم مصاحبان پیامبر به گفته و کرده‌ی آن حضرت، به اقتضای مصاحبت‌شان با او، از علم کسانی که با آن حضرت مصاحبتی نداشتند بیشتر بوده، با این ملاحظه که این علم، به جهت صدور گفته و کرده‌ی آن حضرت اختصاص داشته و لزوماً جهات دیگر آن مانند معانی، وجوه و آثارش را شامل نمی‌شده است؛ با توجّه به اینکه روایت حدیث مستلزم درایت آن نبوده و هر عرب بیابان‌گردی که به شهر پیامبر می‌آمده، قادر به انجام آن بوده است. از این رو، استقرائاً شناخت متأخّران درباره‌ی لطائف قرآن و دقائق حدیث و دلائل عقیده و ظرائف فقه و طرائف اخلاق، به وضوح از شناخت متقدّمان درباره‌ی آن‌ها بیشتر است و مطالعات و تحقیقاتی که اکنون درباره‌ی آن‌ها انجام می‌شود، قبلاً درباره‌ی آن‌ها ممکن نبود و حاصل آن، هزاران کتاب مبسوط در ابواب مختلف شرع است که اکنون به وجود آمده است، در حالی که قبلاً وجود نداشت و این گواهی روشن بر تکامل علمی مسلمانان شمرده می‌شود، تا جایی که انکار آن، چیزی جز مکابره در برابر محسوس نیست.