همچنانکه مخلوق او نیز به تبع او، به کمال مایل است و از زوال کراهت دارد، جز آنکه به سبب نقصان خود به اقتضای مخلوق بودنش، به همه‌ی اسباب کمال و زوال خود احاطه ندارد و از همه‌ی چیزهایی که موجب رضایت یا کراهت خداوند است، آگاه نیست. بنابراین، بر خداوند به اقتضای کمال او واجب است که همه‌ی اسباب کمال و زوال مخلوقش را به اطلاع او برساند و او را به هر نحو ممکن، از رضایت و کراهت خود عالم گرداند، تا مخلوقش بتواند با علم و تبعاً عمل به آن، به کمال خود دست یابد و از زوال خود ایمن شود.

از اینجا دانسته می‌شود که هدایت انسان، بر عهده‌ی خداوند است؛ چنانکه فرموده است: ﴿إِنَّ عَلَيْنَا لَلْهُدَى﴾[۱]؛ «بی‌گمان هدایت بر عهده‌ی ماست»؛ چراکه انسان، به سبب نقصان ذاتی خود، قادر به شناخت کمال نیست و تبعاً تکلیفی نیز برای تحصیل آن ندارد و این تنها وظیفه‌ی خداوند است که او را با کمال آشنا گرداند و از اسباب آن آگاهی دهد. در این میان، وظیفه‌ی انسان تنها این است که وقتی خداوند او را با کمال آشنا کرد و از اسباب آن آگاه نمود، از او بپذیرد و رضایت او را بر کنار از کراهتش تحصیل کند؛ چراکه او به اقتضای عقل خود، دارای اختیار است و تبعاً می‌تواند آنچه خداوند به اطلاع او رسانده است را نپذیرد و رضایت او را بر کنار از کراهتش تحصیل نکند و به این ترتیب، به سوی زوال خود گام بردارد؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا﴾[۲]؛ «بی‌گمان ما راه را به او نمودیم؛ خواه سپاسگزار باشد و خواه ناسپاس»! بنابراین، هدایت انسان، بر خداوند واجب است و چیزی که بر عهده‌ی انسان قرار دارد، تنها قبول آن و پیروی از آن است و به عبارت دیگر، بر خداوند واجب است که اراده‌ی خود را برای انسان اظهار نماید و بر انسان واجب است که در برابر اراده‌ی او تسلیم باشد و این معنای اسلام است.

بنابراین، اسلام در اصل خود، به معنای گفتن شهادتین نیست، بل به معنای تسلیم بودن در برابر اراده‌ی خداوند است که پیش از وجوب گفتن شهادتین، واجب بوده و اختصاصی به بعد از بعثت رسول خدا نداشته و از این رو، دین در نزد خداوند، تنها اسلام است؛ چنانکه فرموده است: ﴿إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ﴾[۳]؛ «هرآینه دین در نزد خداوند اسلام است» و هر کس دینی جز آن را اختیار کند، در نزد خداوند دینی را اختیار نکرده؛ چنانکه فرموده است: ﴿وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾[۴]؛ «و هر کس جز اسلام دینی را بجوید هرگز از او پذیرفته نمی‌شود و او در آخرت از زیانکاران است»!